Cuộc chiến tranh ở Việt Nam của Mỹ (1954-1975) để lại nhiều bài học kinh
nghiệm sâu sắc về đường lối, chính sách, chiến lược đối ngoại của các chính quyền
Mỹ có liên quan trực tiếp đến cuộc chiến này, từ John F. Kennedy đến Lyndon B.
Johnson và Richard M. Nixon.
Rút quân - Nhìn lại những năm cuối cùng của Mỹ tại Việt Nam của tác giả
Gregory A. Daddis - giáo sư sử học, chuyên gia về các cuộc chiến tranh ở Việt
Nam và Chiến tranh lạnh - là tác phẩm đánh giá mang tính đột phá và kể lại một
câu chuyện hoàn toàn khác về cuộc chiến tranh ở Việt Nam.
Sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968, nước Mỹ cử
Tướng Creighton Abrams kế nhiệm Tướng William Westmoreland làm Chỉ huy Lực
lượng hỗ trợ quân sự của Mỹ tại Việt Nam (MACV). Với tài lãnh đạo đầy cảm
hứng và cách tiếp cận mới mẻ, Tướng Abrams đã tìm cách thoát khỏi bế tắc trong
xung đột kéo dài. Trên thực tế, nếu Abrams chỉ huy thành công đến vậy, thì đáng lẽ
ra người Mỹ đã giành được thắng lợi. Song, dù đề xuất chiến lược mới, chiến lược
cũng như chiến thắng của ông bị những chính trị gia yếu đuối ở Washington từ bỏ,
những người đã quay lưng lại với chính lực lượng vũ trang Mỹ và đồng minh của
họ ở Việt Nam. Toàn bộ nỗ lực của Mỹ ở miền Nam Việt Nam không hề có khả
năng đảo ngược chiều hướng đi xuống của cuộc tranh hao tiền tốn của với thế
thắng ngày càng cao của lực lượng cách mạng Việt Nam, đối lập với sự rệu rã về
thể lực và sa sút về tinh thần của quân lực Mỹ và Việt Nam Cộng hòa khi vừa phải
cầm súng trong vai những kẻ xâm lược phi nghĩa vừa day dứt với câu hỏi: “Vì sao
phải tiếp tục đánh nhau và liều chết cho một cuộc chiến rõ ràng đang tàn cuộc
nhưng vẫn chưa thắng lợi?”. Và cuối cùng, Mỹ đã phải thừa nhận “điều khả dĩ
nhất mà lực lượng quân đội Mỹ đạt được, dù dưới thời Westmoreland hay Abrams,
chỉ là một thế cờ quân sự tốn kém đã hết sạch nước đi”, chấp nhận thực tế thua\
cuộc, ngồi vào bàn đàm phán và ký kết Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh ở
Việt Nam, rút toàn bộ quân đội Mỹ khỏi Việt Nam, bỏ mặc lực lượng đồng minh
của chính quyền Sài Gòn đang trên đà bết bát để vớt vát lại hình ảnh “rút lui trong
danh dự”.
Có thể khẳng định rằng, đề tài chiến tranh ở Việt Nam đã tốn không ít giấy
mực của rất nhiều tác giả trong và ngoài nước, song cuốn sách này thực sự là một
phân tích chuyên sâu và khách quan về chiến lược của đế quốc Mỹ trong những
năm tháng cuối cùng hiện diện ở Việt Nam.
Một số câu nói nổi bật trong cuốn sách này:
1) “Vì sao phải tiếp tục đánh nhau và liều chết cho một cuộc chiến rõ ràng đang
tàn cuộc nhưng vẫn chưa thắng lợi?”.
2) “Chúng ta [người Mỹ] không nên mô tả vai trò của chúng ta trong cuộc
chiến tranh này như một thảm họa nhục nhã. Ấy thế nhưng sau khi chính
quyền Sài Gòn sụp đổ, đa số người Mỹ không sẵn sàng nhìn lại những điều
họ đã làm ở Đông Nam Á với niềm tự hào”.
3) “Quá trình dẫn dắt cuộc chiến tranh ở Việt Nam là một sai lầm nhục nhã ở
cấp quốc gia”.
4) “Những người lính Mỹ cuối cùng rút khỏi miền Nam Việt Nam không phải
với tư cách người chiến thắng, mà như những kẻ lạ mặt xuất hiện trong một
cuộc chiến không phải của họ, dù để chiến thắng hay chiến bại”.
5) “Cuối cùng, điều khả dĩ nhất mà lực lượng quân đội Mỹ đạt được, dù dưới
thời Westmoreland hay Abrams, chỉ là một thế cờ quân sự tốn kém đã hết
sạch nước đi”.