![](/tintuc-sukien/images/icon-eye.png)
\r\n\tChampa l\u00e0 m\u1ed9t qu\u1ed1c gia c\u1ed5 ch\u1ecbu \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng nhi\u1ec1u c\u1ee7a n\u1ec1n v\u0103n minh \u1ea4n \u0110\u1ed9, t\u1eebng t\u1ed3n t\u1ea1i \u0111\u1ed9c l\u1eadp li\u00ean t\u1ee5c qua c\u00e1c th\u1eddi k\u1ef3 t\u1eeb th\u1ebf k\u1ef7 II \u0111\u1ebfn gi\u1eefa th\u1ebf k\u1ef7 XIX. V\u00e0o th\u1eddi k\u1ef3 c\u1ef1c th\u1ecbnh, c\u01b0\u01a1ng v\u1ef1c c\u1ee7a v\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Champa tr\u1ea3i d\u00e0i t\u1eeb d\u00e3y Ho\u00e0nh S\u01a1n (Qu\u1ea3ng B\u00ecnh) \u1edf ph\u00eda B\u1eafc, cho \u0111\u1ebfn B\u00ecnh Thu\u1eadn \u1edf ph\u00eda Nam, bao g\u1ed3m c\u00e1c b\u00ecnh nguy\u00ean tr\u00ean mi\u1ec1n duy\u00ean h\u1ea3i, \u0111\u00f3 l\u00e0 m\u1ed9t d\u1ea3i \u0111\u1ea5t h\u1eb9p n\u1eb1m \u00e9p s\u00e1t gi\u1eefa d\u00e3y Tr\u01b0\u1eddng S\u01a1n v\u00e0 Bi\u1ec3n \u0110\u00f4ng, b\u1ecb chia c\u1eaft th\u00e0nh nhi\u1ec1u v\u00f9ng nh\u1ecf b\u1edfi c\u00e1c ng\u1ecdn \u0111\u00e8o; nh\u01b0ng c\u0169ng c\u00f3 \u00fd ki\u1ebfn cho r\u1eb1ngl\u00e3nh th\u1ed5 c\u1ee7a v\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c n\u00e0y bao g\u1ed3m c\u1ea3 v\u00f9ng cao nguy\u00ean v\u00e0 mi\u1ec1n n\u00fai mi\u1ec1nTrung (Quach-Langlet). Champa h\u01b0ng th\u1ecbnh nh\u1ea5t v\u00e0o th\u1ebf k\u1ef7 IX - X v\u00e0 sau \u0111\u00f3d\u1ea7n d\u1ea7n suy y\u1ebfu. \u0110\u1ebfn n\u0103m 1832, to\u00e0n b\u1ed9 v\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c s\u00e1p nh\u1eadp v\u00e0o \u0110\u1ea1i Namd\u01b0\u1edbi tri\u1ec1u vua Minh M\u1ea1ng (tr\u1ecb v\u00ec: 1820 - 1841). Trong c\u00f4ng tr\u00ecnh Un royaume disparu: Les Chams et leur Art xu\u1ea5t b\u1ea3nt\u1ea1i Paris n\u0103m 1923, Jeanne Leuba cho r\u1eb1ng, ng\u01b0\u1eddi Ch\u0103m l\u00e0 m\u1ed9t gi\u1ed1ng ng\u01b0\u1eddim\u1ea1nh kh\u1ecfe v\u00e0 ho\u00e0n m\u1ef9, h\u1ecd ng\u1ef1 tr\u1ecb tr\u00ean d\u1ea3i \u0111\u1ea5t mi\u1ec1n Trung v\u00e0 mi\u1ec1n NamVi\u1ec7t Nam tr\u01b0\u1edbc ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi v\u1edbi ng\u01b0\u1eddi Khmer. Trong giai \u0111o\u1ea1n ph\u1ed3nth\u1ecbnh, h\u1ecd \u0111\u00e3 t\u1ea1o n\u00ean m\u1ed9t n\u1ec1n ngh\u1ec7 thu\u1eadt phong ph\u00fa v\u00e0 huy ho\u00e0ng. So v\u1edbi v\u0103nminh Khmer, c\u00f3 l\u1ebd n\u1ec1n v\u0103n minh Champa c\u00f3 tr\u01b0\u1edbc, v\u00e0 hai n\u1ec1n v\u0103n minh \u0111\u00f3\u0111\u00e3 l\u01b0u l\u1ea1i ng\u00e0y sau nh\u1eefng di s\u1ea3n kh\u00f4ng gi\u1ed1ng nhau.\r\n<\/p>\r\n
\r\n<\/p>\r\n
\r\n\t Ph\u1ea7n nhi\u1ec1u ki\u1ebfn tr\u00fac Champa tr\u1ea3i qua h\u00e0ng th\u1ebf k\u1ef7 \u0111\u00e3 b\u1ecb th\u1eddi gian, chi\u1ebfntranh v\u00e0 con ng\u01b0\u1eddi t\u00e0n ph\u00e1. Trong L\u2019art du Champa (Ancien Annam) \u00e9t son\u00c9volution, nh\u00e0 l\u1ecbch s\u1eed ngh\u1ec7 thu\u1eadt Philippe Stern, Qu\u1ea3n th\u1ee7 B\u1ea3o t\u00e0ng Ngh\u1ec7thu\u1eadt Qu\u1ed1c gia Guimet (Ph\u00e1p), cho bi\u1ebft, c\u00f3 kho\u1ea3ng 10 l\u1ea7n c\u00e1c th\u00e0nh ph\u1ed1 \u0111\u01b0\u1ee3cd\u00f9ng l\u00e0m kinh \u0111\u00f4 c\u1ee7a v\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Champa li\u00ean ti\u1ebfp b\u1ecb t\u00e0n ph\u00e1 b\u1edfi c\u00e1c cu\u1ed9cgiao tranh v\u1edbi Trung Hoa, Khmer v\u00e0 \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t. Ch\u1eafc ch\u1eafn r\u1eb1ng c\u00e1c cu\u1ed9c chi\u1ebfntranh li\u00ean mi\u00ean \u0111\u00f3 \u0111\u00e3 d\u1eabn t\u1edbi s\u1ef1 suy t\u00e0n c\u1ee7a v\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c c\u1ed5 Champa, k\u00e9o theom\u1ed9t n\u1ec1n v\u0103n minh t\u1eebng ph\u00e1t tri\u1ec3n huy ho\u00e0ng c\u0169ng ch\u00ecm v\u00e0o qu\u00ean l\u00e3ng. V\u00ec6 th\u1ebf, nh\u1eefng di s\u1ea3n qu\u00fd gi\u00e1 c\u00f9ng nh\u1eefng n\u00fat th\u1eaft l\u1ecbch s\u1eed c\u1ee7a n\u1ec1n v\u0103n minh c\u1ed5 Champa v\u1eabn lu\u00f4n l\u00e0 d\u1ea5u h\u1ecfi l\u1edbn c\u1ee7a gi\u1edbi nghi\u00ean c\u1ee9u \u0111\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ea1i. Ng\u00e0y nay tr\u00ean d\u1ea3i \u0111\u1ea5t mi\u1ec1n Trung Vi\u1ec7t Nam c\u00f2n hi\u1ec7n di\u1ec7n kh\u00e1 nhi\u1ec1u nh\u00f3m \u0111\u1ec1n - th\u00e1p Champa b\u1eb1ng g\u1ea1ch nung v\u00e0 sa th\u1ea1ch t\u1ea1i c\u00e1c di t\u00edch n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u01b0 M\u1ef9 S\u01a1n, \u0110\u1ed3ng D\u01b0\u01a1ng, Chi\u00ean \u0110\u00e0n, P\u00f4 Nagar Nha Trang, D\u01b0\u01a1ng Long, Th\u00e1p \u0110\u00f4i,... c\u00f9ng h\u00e0ng ng\u00e0n t\u00e1c ph\u1ea9m b\u1eb1ng sa th\u1ea1ch v\u00e0 h\u1ee3p kim \u0111\u01b0\u1ee3c tr\u01b0ngb\u00e0y t\u1ea1i c\u00e1c b\u1ea3o t\u00e0ng trong n\u01b0\u1edbc v\u00e0 qu\u1ed1c t\u1ebf. Ngh\u1ec7 thu\u1eadt Champa \u0111\u00e3 g\u00f3p ph\u1ea7n t\u1ea1o n\u00ean di\u1ec7n m\u1ea1o \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o c\u1ee7a n\u1ec1n ngh\u1ec7 thu\u1eadt \u0110\u00f4ng Nam \u00c1 b\u00ean c\u1ea1nh m\u1ed9t n\u1ec1n ngh\u1ec7 thu\u1eadt \u1ea4n \u0110\u1ed9 k\u1ef3 v\u0129 (Henri Parmentier, Boisselier, Tr\u1ea7n K\u1ef3 Ph\u01b0\u01a1ng,Shige-Eda). \u1ea4n ph\u1ea9m D\u1ea5u \u1ea5n v\u0103n h\u00f3a Champa \u1edf mi\u1ec1n Trung Vi\u1ec7t Nam l\u00e0 h\u1ee3p tuy\u1ec3n nh\u1eefng b\u00e0i nghi\u00ean c\u1ee9u c\u00f4ng phu c\u1ee7a c\u00e1c h\u1ecdc gi\u1ea3 trong v\u00e0 ngo\u00e0i n\u01b0\u1edbc v\u1ec1 n\u1ec1n v\u0103n minh c\u1ed5 Champa, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 nh\u1eefng di s\u1ea3n v\u0103n h\u00f3a Champa \u1edf mi\u1ec1n Trung Vi\u1ec7t Nam c\u0169ng nh\u01b0 qu\u00e1 tr\u00ecnh ti\u1ebfp giao v\u0103n h\u00f3a,... \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c in tr\u00ean c\u00e1c s\u1ed1 T\u1ea1p ch\u00ed Ph\u00e1t tri\u1ec3n Kinh t\u1ebf - X\u00e3 h\u1ed9i \u0110\u00e0 N\u1eb5ng trong su\u1ed1t 12 n\u0103m qua. \r\n<\/p>\r\n
\r\n<\/p>\r\n
\r\n\t N\u1ed9i dung s\u00e1ch \u0111\u01b0\u1ee3c chia l\u00e0m hai ph\u1ea7n ch\u00ednh v\u1edbi 30 b\u00e0i vi\u1ebft: \r\n<\/p>\r\n
\r\n\t1. Di s\u1ea3n v\u0103n h\u00f3a Champa.\r\n<\/p>\r\n
\r\n\t2. Qu\u00e1 tr\u00ecnh ti\u1ebfp giao v\u0103n h\u00f3a.\r\n<\/p>","TYPE":"HTML"}
![](/tintuc-sukien/images/tag.png)