Khai thác bộ số liệu điều tra lao động việc làm trong giai đoạn 2012-2021 và kết hợp phân tích mô tả với mô hình kinh tế lượng để phân tích cự thay đổi của cơ cấu việc làm và thu nhập của người lao động trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng mạnh mẽ vào các chuỗi giá trị toàn cầu, cuốn sách “Thay đổi cơ cấu việc làm và thu nhập của lao động Việt Nam trong bối cảnh tham gia chuỗi giá trị toàn cầu” đã đạt được một số kết quả cụ thể như sau.

Chương 1 đã tổng hợp tài liệu nghiên cứu cả trong nước và quốc tế và đưa ra khái niệm cụ thể về chuỗi giá trị toàn cầu và việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu mà sự thể hiện rõ nhất được minh họa trong mô hình “đường cong nụ cười”. Đồng thời, dựa trên tổng quan nghiên cứu trong nước và quốc tế, bài viết đã đưa ra khung phân tích phù hợp với điều kiện của Việt Nam nhằm đánh giá tác động của việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu tới cơ cấu lao động nói chung và thu nhập của lao động trong 3 ngành được cho là tham gia mạnh mẽ vào chuỗi giá trị toàn cầu là điện tử, dệt may và da giày.

Kết quả mô tả và phân tích trong chương 2 cho thấy các ngành có hệ số tham gia chuỗi liên kết dọc (VSI) cao nhất của Việt Nam là các ngành có định hướng xuất khẩu như dệt may, sản xuất linh kiện điện tử, cao su, sản xuất giường tủ bàn ghế. Hơn thế nữa, Chương 2 cũng chỉ ra thực trạng về cơ cấu lao động theo các tiêu chí khác nhau trên thị trường lao động như (1) Cơ cấu lao động theo trình độ cao nhất cho thấy nhóm lao động có trình độ cao ngày càng tăng. (2) Theo ngành kinh tế, cơ cấu lao động thay đổi theo hướng tích cực khi tỷ trọng lao động trong ngành nông nghiệp giảm và tỷ trọng của ngành các ngành công nghiệp, thương mại và dịch vụ tăng lên. (3) Cơ cấu lao động theo vị trí việc làm trong giai đoạn 2010-2020 cũng có sự thay đổi theo hướng hiện đại hơn khi tỷ trọng lao động làm công ăn lương tăng lên đáng kể. (4) Thu nhập danh nghĩa từ lương của người lao động có xu hướng tăng lên năm sau cao hơn năm trước trong giai đoạn 2010-2020. Tuy nhiên, thu nhập của lao động nam luôn cao hơn thu nhập của lao động nữ và khoảng cách thu nhập ngày càng doãng ra. Sử dụng phương pháp phân rã của Blinder – Oaxaca và Newmark để phân tích chênh lệch tiền lương giữa lao động nam và nữ, kết quả khẳng định có tồn tại sự khác biệt lương giữa hai giới và yếu tố phân biệt đối xử có xu hướng tăng lên theo thời gian và đó là nguyên nhân dẫn tới sự doãng ra trong khoảng cách thu nhập giữa nam và nữ.

Kết quả hồi quy năm 2016 và 2021 với biến VSI năm 2016 cho thấy khi tham gia sâu vào GVC ở giai đoạn đầu đã làm giảm thu nhập của người lao động nghĩa là nếu các ngành xuất khẩu của Việt Nam sử dụng càng nhiều nguyên liệu nhập khẩu để phục vụ sản xuất sản phẩm xuất khẩu thì sẽ làm cho thu nhập của người lao động giảm xuống. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa VSI và thu nhập không phải là mối quan hệ tuyến tính mà đó là mối quan hệ hình chữ U nghĩa là nếu các ngành tiếp tục sử dụng nhiều đầu vào nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu thì ban đầu làm giảm thu nhập của người lao động nhưng sau đó sẽ làm tăng thu nhập của người lao động. Điều này hàm ý rằng càng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu sẽ càng giúp làm tăng thu nhập của người lao động. Liên quan tới yếu tố tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu với biến đại diện là VSI cho năm 2021 có ý nghĩa thống kê đối với ngành dệt may. Theo đó, việc tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu đã giúp cho thu nhập của người lao động trong ngành dệt may tăng lên đáng kể. Kết quả này ngược lại với kết quả đối với toàn bộ thị trường lao động. Điều đó có nghĩa là việc tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu có tác động rất khác biệt đối với thu nhập của người lao động làm công ăn lương trong từng ngành khác nhau nói riêng cũng như đối với toàn thị trường nói chung.