Bước vào thế kỷ XXI, bối cảnh địa chính trị khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trải qua những thay đổi chưa từng có với sự gia tăng các cường quốc mới nổi, sự chênh lệch về sức mạnh ngày càng lớn giữa các quốc gia, những thách thức mới đối với an ninh khu vực, đặc biệt sự trỗi dậy của Trung Quốc đang là những yếu tố thúc đẩy sự chuyển động trong cấu trúc và cán cân quyền lực khu vực. Sự trỗi dậy đầy tham vọng của Trung Quốc, cùng sự suy giảm tương đối ảnh hưởng của Mỹ dường như cho thấy viễn cảnh của sự “chuyển đổi quyền lực” (power transition) trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nơi mà Trung Quốc đang nỗ lực nhằm thay thế vị trí số một của Mỹ.

    Với cách đặt vấn đề khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong quá trình đang định hình cấu trúc và thể chế hóa, coi chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” và các tuyên bố chính sách về khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong Chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ đưa ra dưới thời Tổng thống D. Trump là bước đầu của quá trình định hình và thể chế hóa cấu trúc khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cũng như sự khẳng định vai trò của Ấn Độ từ phía Mỹ trong chiến lược này. Không chỉ các chiến lược của Mỹ mà cả các chiến lược do Trung Quốc khởi xướng cũng đang định hình cấu trúc khu vực.