Tháng 6/2021

Kính thưa đồng chí Võ Văn Thưởng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực BBT,

Kính thưa đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh,

Kính thưa đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương,

Kính thưa các đồng chí,

Bảo vệ nền tảng tư tưởng thì khó khăn nhất hiện nay là trên không gian mạng. Khó khăn nhất vì đây là không gian mới, mới không chỉ với ta mà mới với cả thế giới. Nhiều qui định, thể chế, kỹ năng, qui tắc ứng xử còn thiếu. Nhiều công cụ quản lý, nhất là các công cụ công nghệ còn thiếu. Nhiều cơ quan quản lý còn bỏ trống trận địa này, bỏ trống cả thể chế và bỏ trống cả việc đưa cái tốt, dòng chảy chính của xã hội lên không gian mạng. Và vì vậy, tỷ lệ cái xấu trên không gian mạng cao hơn nhiều trong thế giới thực.

Tham gia các nền tảng mạng xã hội thì ai cũng có thể trở thành nhà báo, trở thành đài truyền hình. Một cá nhân livestream có hàng triệu người xem thì là tương đương với một kênh truyền hình lớn. Một video trên youtube, một bài viết trên Facebook có hàng chục triệu người xem thì tương đương một cơ quan báo chí lớn. Nếu vậy thì các nền tảng mạng xã hội, những cá nhân có lượng người xem đông (thí dụ trên 10.000 người) phải có trách nhiệm xã hội, phải có một phần trách nhiệm như là báo chí. Cái này chúng ta chưa có qui định. Sẽ phải nghiên cứu đề xuất trong năm nay.

Thí dụ, các nền tảng mạng xã hội phải có công cụ làm sạch, tự làm sạch và phải cung cấp công cụ làm sạch cho cơ quan quản lý. Tình trạng hiện nay là cơ quan quản lý không có công cụ ngăn chặn nên phải yêu cầu công ty nền tảng mạng xã hội gỡ xuống, nhưng các công ty này lúc làm, lúc không và thậm chí, có những nội dung họ công khai tuyên bố là không tuân thủ. Những cá nhân có số người xem lớn thì cũng phải có thủ tục đăng ký với cơ quan quản lý để đưa vào giám sát. 

Các nền tảng mạng xã hội chưa tuân thủ luật pháp Việt Nam thì chủ yếu là của nước ngoài. Trong số các nền tảng nước ngoài thì chủ yếu là Facebook. Mô hình kinh doanh của Facebook dựa rất nhiều trên việc lan toả giả, vì tin giả lan truyền nhanh hơn tin thật 6-7 lần và do vậy làm tăng số người dùng và thời gian trên mạng, và điều này giúp tăng doanh thu quảng cáo cho Facebook. Các bài viết chống phá nền tảng của Đảng thì chủ yếu là trên Facebook. Lãnh đạo của Facebook cũng đã có văn bản gửi các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam về việc Facebook có những giá trị khác với Đảng Cộng sản Việt Nam và sẽ không gỡ một số nội dung mà phía Việt Nam yêu cầu. Đây là lần đầu tiên, một doanh nghiệp nước ngoài làm ăn tại Việt Nam tuyên bố không tuân thủ luật pháp. Lúc các doanh nghiệp Việt Nam làm nghiêm việc đặt máy chủ tại Việt Nam của Facebook thì Facebook gỡ bỏ tới 97% các yêu cầu của ta, và chỉ trong 1-2 ngày. Lúc nhẹ tay, tức quay lại cho phép đặt máy chủ thì tỷ lệ đáp ứng tụt xuống còn 6% và thời gian đáp ứng tăng lên 12-15 ngày. Và vì vậy mà hiện nay các doanh nghiệp viễn thông theo qui định của pháp luật lại đang loại máy chủ của Facebook ra khỏi mạng lưới. Facebook đang có 800 máy chủ tại 9 nhà mạng Việt Nam. cơ quan quản lý đã xác minh các máy chủ này chứa thông tin chống phá nhà nước. Các doanh nghiệp của ta không thu tiền đặt chỗ, không thu tiền điện, không thu tiền kết nối, trong khi báo Nhân dân nối vào nhà mạng thì phải trả tiền đặt chỗ, tiền điện và tiền kết nối. Đây là sai phạm lớn của các doanh nghiệp viễn thông. Bộ Thông tin và Truyền thông đã yêu cầu nhà mạng tuân thủ pháp luật và các nhà mạng đang thực thi.

Nền tảng có một điểm rất cần chú ý là thông tin được mã hoá, quản lý nhà nước sẽ không thể biết nội dung gì đang chạy trên nền tảng và vì vậy không thể tự phát hiện và ngăn chặn các thông tin xấu độc. Nền tảng giống như một quốc gia riêng, độc lập với quốc gia mà nền tảng đó kinh doanh, và chỉ có chính công ty nền tảng mới kiểm soát được thông tin. Chính quyền không có khả năng kiểm soát thông tin trong nền tảng. Và chính vì vậy mà một số nền tảng lớn đã tự cho phép mình không tuân thủ luật pháp địa phương và ra luật riêng cho mình. Thậm chí cắt tài khoản của đương kim tổng thống Mỹ.

Nhiều nước đã bắt đầu coi một số nền tảng là hạ tầng và tăng cường quản lý. Quản lý để tránh việc các nền tảng này lạm dụng vị trí độc quyền. Quản lý để các nền tảng này phải mở công cụ quản lý cho quản lý nhà nước.

Hiện nay, chúng ta đang sửa một số nghị định để đưa các nền tảng xuyên biên giới vào quản lý, như nghị định về an ninh mạng, nghị định về truyền hình trả tiền, nghị định về quảng cáo. Phía Mỹ đã dùng nhiều kênh khác nhau để tác động lên Chính phủ Việt Nam, đe doạ áp thuế, tuyên bố thao túng tiền tệ. Các bộ ngành cũng lo lắng và thiếu tiếng nói chung, do vậy các nghị định này đang bị kéo dài, chưa phê duyệt. Thí dụ, Bộ Ngoại giao nêu ý kiến về việc nối lại máy chủ của Facebook, Bộ Công Thương nêu ý kiến về Truyền hình trả tiền xuyên biên giới không cần cấp phép. Phía nước ngoài nắm được điểm yếu này của ta nên càng tăng cường tác động, gửi văn bản đến nhiều bộ ngành và Chính phủ. Bởi vậy, Ban Chỉ đạo 35 cũng nên cân nhắc việc bổ sung thêm một số bộ ngành về kinh tế, ngoại giao tham gia, như Bộ Công Thương, Ngân hàng nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch đầu tư. Để cân nhắc tổng thể và có tiếng nói chung. Ban Bí thư có thể sớm tổ chức một cuộc họp với các bộ liên quan để thống nhất quan điểm quản lý các nền tảng xuyên biên giới.

Một số việc phải làm thời gian tới để quản lý nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới

1)- Hoàn thiện thể chế để quản lý, nhất là đối với các doanh nghiệp nền tảng có thị phần lớn. Quản lý doanh nghiệp trong nước và nước ngoài như nhau, không bảo hộ ngược. Một số nghị định đã hoàn thiện, không thể lùi hơn, vì lùi hơn thì hoặc là vi phạm luật hiện hành hoặc là mất chủ quyền, thì ký sớm để pháp luật được thực thi. Thuận lợi lớn hiện nay về thể chế là các nước châu Âu và sau đó là các nước khác đã thấy rõ mặt trái của các doanh nghiệp nền tảng nên đã đi đầu về ban hành các thể chế mạnh tay để quản lý, ta có thể tham khảo.

2)- Bộ Tài chính sớm ra qui định và thực thi việc các nền tảng xuyên biên giới phát sinh doanh thu tại Việt Nam thì phải đóng thuế.

3)- Tiếp tục đầu tư, phát triển các công cụ quản lý, giám sát, đo lường, phân tích, cảnh báo sớm. Trên không gian mạng thì không thể quản lý mà không có công nghệ hiện đại.

4)- Phát triển các nền tảng Việt Nam. Có chính sách ưu tiên sử dụng các nền tảng Việt. Cơ quan nhà nước, cơ quan của Đảng kiên quyết không dùng các nền tảng vi phạm pháp luật Việt Nam.

5)- Thực thi nghiêm pháp luật, bất kể là doanh nghiệp to hay nhỏ, doanh nghiệp nước ngoài hay trong nước. Pháp luật phải được thượng tôn. Đối với Facebook thì các doanh nghiệp viễn thông Việt Nam phải làm đúng qui định, tức là phải loại bỏ các máy chủ của Facebook đang lưu trữ các nội dung chống phá nhà nước Việt Nam. Đây là việc của các doanh nghiệp viễn thông, chưa phải việc của quản lý nhà nước. Sau này nếu Facebook tiếp tục không tuân thủ pháp luật thì mới đến ra tay của quản lý nhà nước là yêu cầu giảm băng thông kết nối với Facebook.

6)- Về truyền thông, hệ thống báo chí phải liên tục tuyên truyền về mặt trái của mạng xã hội, truyền thông về kỹ năng của người dân khi sử dụng không gian mạng, về đạo đức trên không gian mạng. Có thể phải có khoản ngân sách riêng về tuyên truyền cho việc này.

7)- Hiện nay Mỹ là có lợi ích lớn nhất trên không gian mạng vì các công ty Big tech đều là của Mỹ, doanh thu lớn, lợi nhuận lớn, kiểm soát thông tin toàn cầu, nên Mỹ tìm mọi cách để bảo vệ lợi ích, bảo vệ ưu thế vượt trội, ra tăng sức ép lên các nước. Ai kiểm soát không gian mạng thì người đó kiểm soát tư tưởng và kinh tế trong tương lai, tức là kiểm soát cái đầu và cái dạ dày. Ta thì chưa thấy hết tầm quan trọng của không gian mạng. Chúng ta thì mới đang loay hoay trong thế giới thực, chưa coi trọng thể giới ảo, thậm chí có thể đánh mất chủ quyền trên không gian mạng. Bởi vậy, Ban Bí thư nên tổ chức một cuộc họp với các bộ liên quan về vấn đề này, thống nhất nhận thức và hành động thống nhất.

8)- Đề nghị Ban Chỉ đạo ngoài phối hợp thì phân vai rõ ràng hơn cho các ban, bộ ngành, đơn vị, mỗi việc một người phụ trách chính, tránh chồng chéo và bỏ sót. Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ có đề xuất cụ thể về công việc nên giao cho Bộ.

Xin trân trọng cảm ơn.